Συνάντηση του ΠΕΤ Κρήτης με την Περιφέρεια Κρήτης

Υπόμνημα

Ημερομηνία:       15/10/2012

Προς:     Περιφέρεια Κρήτης,

κα. Ήρα Βουτσαλά, Συντονίστρια Δικτύου Βιβλιοθηκών Περιφέρειας Κρήτης

τηλ. 2831 400243-246, voutsala@pkr.gov.gr

Από:       Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων – Περιφερειακό Τμήμα Κρήτης

Θέμα:     ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Είναι γνωστό ότι οι βιβλιοθήκες απευθύνονται στο σύνολο σχεδόν του πληθυσμού, αδιακρίτως ηλικίας, φύλου, επαγγελματικής ενασχόλησης και μορφωτικού επιπέδου Όμως όπως είναι ευρύτερα αποδεκτό οι ραγδαίες μεταβολές που συντελούνται τα τελευταία χρόνια στον τομέα της επικοινωνίας και των πληροφοριών υποχρεώνει τις βιβλιοθήκες είτε να προσαρμοστούν γρήγορα είτε να περιθωριοποιηθούν. Η βιβλιοθήκη σταδιακά χάνει τον παραδοσιακό χαρακτήρα του αναγνωστηρίου και μεταβάλλεται σε χώρο όπου ο πολίτης θα πρέπει να μπορεί να αναζητεί και να βρίσκει τη συγκεκριμένη πληροφορία γρήγορα οπουδήποτε και αν αυτή βρίσκεται. Αυτός ακριβώς ο νέος χαρακτήρας των βιβλιοθηκών τις υποχρεώνει να ανοιχτούν προς τον έξω κόσμο, να άρουν τα στεγανά και τις περιχαρακώσεις που τυχόν υπάρχουν και να επιδιώξουν τη συνεργασία και την επικοινωνία. Σήμερα όποιος σηκώνει τείχη γύρω του είναι καταδικασμένος σε μαρασμό.

Παράλληλα η κρίση έχει φέρει πολύ κόσμο όχι μόνο στις δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες, αλλά και στις ακαδημαϊκές. Τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα. Και είναι λογικό να συμβαίνει κάτι τέτοιο, αφού πλέον η αγορά έστω κι ενός μόνο βιβλίου το μήνα, για τον οποιοδήποτε από μας, είναι ένα δυσβάστακτο έξοδο και μια ανεπίτρεπτη πολυτέλεια. Σε όλες τις βιβλιοθήκες, ακαδημαϊκές ή λαϊκές το κοινό έχει αυξηθεί υπερβολικά, τόσο που το προσωπικό τους δυσκολεύεται πλέον να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις. Επιπλέον λόγω των περιορισμένων πόρων, συχνά η βιβλιοθήκη δεν μπορεί να εξυπηρετήσει ή να ανταποκριθεί στις ανάγκες των χρηστών.

Όλα αυτά μας υποχρεώνουν να αναζητήσουμε νέους τρόπους οργάνωσης και λειτουργίας, και κυρίως να προσανατολισθούμε στην κατεύθυνση της συνεργασίας και της συνεννόησης.  Ήδη στην Κρήτη κάποιες πρώιμες προσπάθειες συνεργασίας βιβλιοθηκών έγιναν από τη δεκαετία ακόμα του ’90. Ήταν όμως καταδικασμένες σε αποτυχία, κυρίως επειδή ήταν πολύ μπροστά από την εποχή τους. Αποτέλεσαν όμως μια σημαντική πηγή εμπειρίας και μια βάση επικοινωνίας, που μπορεί να αξιοποιηθεί σε οποιαδήποτε μελλοντική ενέργεια.

Στην Κρήτη υπάρχουν 5 είδη βιβλιοθηκών. Καθεμιά από αυτές λειτουργεί με διαφορετικό καθεστώς, σε διαφορετικό περιβάλλον και με διαφορετικά κριτήρια. Πριν από οποιαδήποτε ενέργεια καλό θα είναι αυτές οι βιβλιοθήκες να εντοπιστούν και να καταγραφούν.

Μια πρώτη προσπάθεια θα επιχειρηθεί παρακάτω, κυρίως για να υπάρχει μια βάση συνομιλίας.

Αρχικά υπάρχουν οι Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες (του Πανεπιστημίου Κρήτης, του Πολυτεχνείου Κρήτης και του ΑΤΕΙ Κρήτης). Αποτελούν μέρος της Πανεπιστημιακής κοινότητας που εξυπηρετούν.  Όλες είναι καλά οργανωμένες, με σύγχρονο εξοπλισμό, αυτοματοποιημένους καταλόγους και εξειδικευμένο προσωπικό ικανό να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις των χρηστών. Ειδικά η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης, έχει υλοποιήσει πρωτοποριακά προγράμματα, όπως π.χ. η «Ανέμη» (ψηφιακή βιβλ.κη νεοελληνικών σπουδών).

Στη συνέχεια υπάρχουν οι ειδικές βιβλιοθήκες. Είναι διασκορπισμένες σε ολόκληρο το νησί και αποτελούν μέρος του ιδρύματος που τις φιλοξενεί. Κάποιες είναι οργανωμένες π.χ. του Μ.Α.Ι.Χ., ή του Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών Ελ. Βενιζέλος, και άλλες όχι όπως αυτή του Νοσοκομείου Χανίων ή της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης.

Υπάρχει ακόμα η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνου. Είναι η μόνη δημόσια βιβλιοθήκη στο νησί. Χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Παιδείας και διαθέτει δύο κινητές μονάδες, με περιοχή ευθύνης ολόκληρο το νησί. Είναι καλά οργανωμένη, με αυτοματοποιημένο κατάλογο, εξειδικευμένο προσωπικό, ψηφιακή βάση κλπ.

Στη συνέχεια ακολουθούν οι σχολικές. 32 βιβλιοθήκες διασκορπισμένες σε ισάριθμα γυμνάσια σε όλο το νησί. Δημιουργήθηκαν με αξιόλογες προοπτικές, και σωστές βάσεις, αλλά οι περισσότερες είναι ανενεργές εδώ και τουλάχιστον 5 χρόνια, ενώ ο εξοπλισμός τους είτε δεν υπάρχει πια, είτε δεν είναι σε καλή κατάσταση ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα.

Και τέλος υπάρχουν οι Δημοτικές. Σε αυτές πρέπει να υπολογίσουμε και τις βιβλιοθήκες των πρώην κοινοτήτων, αλλά και των πολιτιστικών συλλόγων που εδρεύουν σε ορισμένα χωριά και έχουν μείνει ακέφαλες, εξαιτίας των συνεχών μεταβολών που προκαλούνται από τις συνενώσεις των Δήμων. Και αυτές είναι τριών ταχυτήτων. Υπάρχουν οι καλά οργανωμένες, όπως η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη του Ηρακλείου, και η Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων, οι βιβλιοθήκες που οργανώνονται αυτή τη στιγμή, όπως η Κουνδούρειος του Αγ. Νικολάου, η Δημοτική Βιβλιοθήκη Αρχανών, η Βαλκάνειος Δημ. Βιβλιοθήκη, και άλλες που δεν έχουν καθόλου οργάνωση, αν και διαθέτουν πολύ σημαντικό υλικό, π.χ. η Δημοτική Βιβλιοθήκη Νεαπόλεως.

Όλες όμως μαζί αποτελούν ένα πολύ σημαντικό δίκτυο που θα μπορούσε με μια καλή οργάνωση να εξυπηρετήσει τις ανάγκες ολόκληρου του νησιού.

Αυτή την οργάνωση θα θέλαμε να αναλάβει η Περιφέρεια Κρήτης. Να συντονίσει τις προσπάθειες όλων, ώστε να δημιουργηθεί ένα μέλλον για όλες τις βιβλιοθήκες, και επίσης να υλοποιήσει ένα πρωτοποριακό σχέδιο για την Ελλάδα, που θα αναδείξει την δημιουργικότητα, την ευρυματικότητα και τις οργανωτικές ικανότητες των ανθρώπων του νησιού. Θα μπορούσαν ίσως να αναζητηθούν πόροι μέσω του προγράμματος ΕΣΠΑ, με το οποίο έχουν χρηματοδοτηθεί αρκετά προγράμματα για τις βιβλιοθήκες τα τελευταία χρόνια.

Η πρόταση του ΠΕΤ Κρήτης είναι πολύ απλή. Για αρχή να λειτουργήσει ξανά ο ξεχασμένος συλλογικός κατάλογος των βιβλιοθηκών της Κρήτης. Αυτός ο κατάλογος ήταν μια πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου Κρήτης, που στο τέλος της δεκαετίας του ’90 δοκίμασε να εφαρμοστεί. Όμως ούτε η τεχνολογία, ούτε τα μέσα της εποχής ευνοούσαν την ανάπτυξή του. Αντίθετα τώρα πια είναι δυνατή η επαναλειτουργία του, αξιοποιώντας την καινούρια τεχνολογία και κυρίως το διαδίκτυο που είναι διαδεδομένο παντού. Αυτό θα βοηθήσει στην εξοικονόμηση χρημάτων, για όλες τις βιβλιοθήκες, και θα καταστήσει εφικτό τον διανανεισμό και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ βιβλιοθηκών. Το αποτέλεσμα θα είναι η καλύτερη εξυπηρέτηση των χρηστών σε ολόκληρο το νησί.

Και ενώ όλες οι βιβλιοθήκες θα συνδέονται στο δίκτυο αυτό σταδιακά και ανάλογα με την πρόοδο που θα κάνουν ως προς την οργάνωσή τους, οι ήδη συνδεδεμένες θα είναι υποχρεωμένες να εκπαιδεύουν το κοινό, αλλά και άλλους φορείς (όπως π.χ. τα ΚΕΠ, ή τους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στα σχολεία του νησιού), που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν βοηθητικά σε μέρη όπου δεν υπάρχει οργανωμένη βιβλιοθήκη, ώστε όλοι οι κάτοικοι της Κρήτης, όσο μακρυά κι αν βρίσκονται από τα αστικά κέντρα, να έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες ανά πάσα στιγμή.

Επίσης αξιοποιώντας τα βιβλιοαυτοκίνητα που διαθέτουν αρκετές βιβλιοθήκες, ή ίσως δημιουργώντας και κάποια ακόμα, θα μπορούσαν βιβλία (κυρίως λογοτεχνικά και παιδικά, αλλά και βιβλία που αφορούν την αγροτική παραγωγή ή τις επιχειρήσεις ) να μεταφερθούν σε διάφορα μέρη του νησιού και να δανειστούν στους κατοίκους που τα έχουν ζητήσει με το σύστημα του διαδανεισμού.

Αυτό βέβαια προϋποθέτει οργανωμένους καταλόγους σε όλες τις βιβλιοθήκες ώστε να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το ήδη υπάρχον υλικό, και να μη γίνεται σπατάλη πόρων.

Σταδιακά θα μπορούσαν να οργανώνονται μέσω των βιβλιοθηκών σεμινάρια, συνέδρια, εκθέσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, σε όλη την περιφέρεια του νησιού, εξυπηρετώντας και καλύπτοντας τοπικές ανάγκες.

Το τελικό όμως αποτέλεσμα θα μας δικαιώσει. Άλλωστε από έρευνες και μετρήσεις που έγιναν ακόμα κι εδώ στην Ελλάδα, είδαμε ότι η καλή και γρήγορη εξυπηρέτηση και το άνοιγμα των βιβλιοθηκών στο κοινό, πολλαπλασίασε τους χρήστες τους και μάλιστα τα παιδιά ήταν αυτά που ανταποκρίθηκαν περισσότερο σ’ αυτές τις πρωτοβουλίες.

Εμείς το ΠΕΤ Κρήτης, πραγματικά πιστεύουμε ότι μπορούμε σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης να αποτελέσουμε ένα πυλώνα πολιτισμού και εκπαίδευσης στην περιοχή μας, με σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των χαρακτήρων και των συνειδήσεων των πολιτών. Γιατί οι ενημερωμένοι πολίτες είναι ενεργοί και σωστοί πολίτες, και οι καλοί αναγνώστες έχουν όχι μόνο τα βιβλία τους ανοικτά αλλά πρωτίστως το μυαλό και την καρδιά τους.  Και οι βιβλιοθήκες αυτό έχουν μάθει να προσφέρουν εδώ και πολλά χρόνια  : καλούς και ενημερωμένους αναγνώστες. Και θέλουμε ειλικρινά, με όλη μας την καρδιά να συνεχίσουμε να το κάνουμε και στο μέλλον.

Με τους χαιρετισμούς μας

Β.Τσαγκαράκη, Πρόεδρος ΠΕΤ Κρήτης 
Α.Βερνάρδου,  Γραμματέας ΠΕΤ Κρήτης